Dlaczego chomik (lub inne zwierzątko) zrobił się sztywny po śmierci ?

Dzisiejsza ciekawostka powstała w trakcie ostatniego przyjęcia urodzinowego.

Tak się niefortunnie stało, że zmarło zwierzątko solenizanta.  Jeszcze raz – ogromne wyrazy współczucia od całej ekipy Centrum EduFun.

Nasz młody solenizant, jak na naukowca przystało, przyjrzał się całej sprawie bliżej, po czym zapytał:

Dlaczego mój chomik zrobił się sztywny po śmierci?

Pozwoliliśmy sobie opublikować to zdarzenie, i co ważniejsze – odpowiedź. By każdy maluch miał świadomość co się dzieje z jego pupilami.

Mięśnie

A co mięśnie mają do sztywnienia po śmierci. Otóż jak każdy z nas doświadcza możemy napiąć cały nasz organizm właśnie dzięki mięśniom. Mięśnie cały czas potrzebują energii. W wyniku śmierci zwierzątka ustaje proces syntezy ATP w komórkach. W skrócie mięśnie nie mają dłużej możliwości pobierania energii, zatem sztywnieją.

Prosty ale wymagający wysiłku eksperyment

Możemy sprawdzić czy rzeczywiście tak jest. Wystarczy w dość długim odcinku czasu 'robić' duży wysiłek jedną grupą mięśniową. Proponujemy wziąć niewielki ciężarek i podnosić go tak długo, aż nie będzie już to możliwe. I tu niestety powiemy Wam, że potrzeba wysiłku przynajmniej dwa razy więcej niż zrobiliście. Dzieje się tak, ponieważ w pierwszej fazie mięsień zacznie się „bronić” i wyśle do mózgu komunikat, że już nie może. A to nie prawda. Jest to trochę blef. Ma on jeszcze zapas ATP. W takiej chwili trzeba jeszcze wykonać wiele powtórzeń, aż poczujemy,  że nasze mięśnie tężeją z wysiłku. Specjalistycznie nazywa się to efekt zmęczenia lokalnego grup mięśni uczestniczących w wysiłkach o dużej intensywności i objętości.

Uwaga. Wszystkie ćwiczenia rób ostrożnie abyś zachował pełne zdrowie. Ćwiczenia wykonuj w obecności osoby dorosłej. 

Jeśli chcesz możesz zrobić inny eksperyment wysiłkowy. Np. jeśli jesteś silny zrób dużo pompek lub przysiadów.

Wracamy do strony naukowej

By móc szczegółowo odpowiedzieć na pytanie: dlaczego  mięśnie tężeją po śmierci?, musimy sobie najpierw wyjaśnić: co to jest proces syntezy ATP w komórkach. ATP – to skrót od adenozynotrifosforanu i jest to nic innego jak związek chemiczny. Jak zapewne wszyscy się domyślają, związek ten odpowiada za wymianę energii podczas reakcji, które odbywają się w komórkach.  Cząsteczka ATP tworzy się poprzez przyłączenie reszty fosforanowej do cukru pięciowęglowego – rybozy, połączonego z zasadą azotową – adeniną.  Przyłączenie reszty fosforanowej do końca łańcucha wymaga dostarczenia energii. Energia jest uwalniana podczas odłączenia reszty fosforanowej.

Proces skurczu mięśni jest skomplikowanym, wieloetapowym zjawiskiem. W momencie śmierci zwierzątka ustaje proces syntezy ATP w komórkach. Oznacza to, że do mięśni nie jest już dłużej dostarczana energia. Zatem skoro energia nie może zostać pobrana przez mięśnie – zaczynają one sztywnieć.

Jednakże nasuwa się pytanie – dlaczego niektóre zwierzątka sztywnieją od razu, a inne po jakimś czasie?

Jest to zależne od momentu w jakim nastąpiła śmierć, lub reakcji zwierzątka. Jeśli śmierć nastąpiła podczas biegania lub w wyniku przerażenia – znaczna ilość energii została wyczerpana. W tym momencie ciało sztywnieje szybciej. Jeśli zwierzątko umarło w spoczynku to ciało dłużej wytraca ATP.

Pojawia się kolejne pytanie – dlaczego ciało bez ATP, czyli bez energii sztywnieje?

Przecież aby napiąć mięśnie każdy z nas potrzebuje energii! Odpowiedź kryje się gdzie indziej, w wysokim stężeniu jonów wapnia Ca²⁺. Po śmierci  zapas ATP spada do zera. Przestaje funkcjonować pompa wapniowa i w sarkoplazmie utrzymywane jest wysokie stężenie jonów Ca²⁺. Dlatego dochodzi do skurczu pośmiertnego. Jednakże ciało nie pozostaje bardzo długo sztywne. Po około 48 do 72h ciało zaczyna się rozkurczać z powodu innego procesu. Tzw. upłynnienia mięśni związane z autolizą (rozpuszczaniem się) białek.

Niestety wiedza na temat stężenia pośmiertnego nie przywróci życia ww. chomikowi. Mamy jednak nadzieję, że zdobyta wiedza złagodzi odrobinę ból po stracie bliskiego pupila.